HƯỚNG DẪN VIẾT DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

                                                                                                                                  DSCKI. Trần Xuân Hương

 Trích dẫn tài liệu tham khảo (TLTK) là một yêu cầu bắt buộc đối với một đề tài nghiên cứu khoa học (NCKH). Việc thể hiện các trích dẫn TLTK có ý nghĩa quan trọng trong việc đánh giá độ chuyên sâu và tính nghiêm túc của đề tài. Vì vậy, trích dẫn TLTK phải được trình bày đúng quy chuẩn. Mỗi trích dẫn TLTK phải tương ứng với danh mục nguồn TLTK được liệt kê trong danh mục TLTK ở cuối đề tài.

Hội đồng khoa học – Sáng kiến Cải tiến (HĐKH) Bệnh viện Tâm thần Bình Định xin hướng dẫn cách viết danh mục TLTK nhằm mục đích thống nhất cách viết TLTK trong các đề tài NCKH áp dụng tại bệnh viện.

Hiện tại có nhiều cách viết TLTK nhưng HĐKH lựa chọn cách viết dựa theo quy định của Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh, quy định này được biên soạn dựa theo chuẩn AMA (American Medical Association, 11^th edition) của Hội Y khoa Hoa Kỳ (American Medical Association).

1. Tài liệu tham khảo.

–     Tài liệu tham khảo bao gồm các tài liệu được trích dẫn, sử dụng và đề cập trong đề cương nghiên cứu, đề tài khoa học, luận văn, luận án, khóa luận, bài báo, báo cáo chuyên đề ….

–     Trích dẫn tham khảo có ý nghĩa quan trọng đối với báo cáo nghiên cứu khoa học (làm tăng giá trị đề tài nghiên cứu nhờ có đối chiếu, tham khảo, so sánh,… với các nguồn tài liệu từ bên ngoài, thể hiện rõ nguồn gốc các thông tin thu thập được) và với người viết báo cáo (phát triển năng lực nghiên cứu, chọn lọc những thông tin có chất lượng, tăng khả năng tự học, tự tìm kiếm thông tin và khai thác thông tin, tránh đạo văn…).

–     Nguồn trích dẫn phải được ghi nhận ngay khi thông tin được sử dụng. Nguồn trích dẫn có thể được đặt ở đầu, giữa hoặc cuối một câu, cuối một đoạn văn hay cuối một trích dẫn trực tiếp (ví dụ hình vẽ, sơ đồ, công thức, một đoạn nguyên văn).

2. Các hình thức trích dẫn tài liệu tham khảo.

– Trích dẫn trực tiếp là trích dẫn nguyên văn một phần câu, một câu, một đoạn văn, hình ảnh, sơ đồ, quy trình,… của bản gốc vào bài viết. Trích dẫn nguyên văn phải bảo đảm đúng chính xác từng câu, từng chữ, từng dấu câu được sử dụng trong bản gốc được trích dẫn. “Phần trích dẫn được đặt trong ngoặc kép” [số TLTK] được đặt trong móc vuông ngay sau nội dung trích dẫn. Lưu ý: Không nên dùng quá nhiều cách trích dẫn trực tiếp vì làm bài viết của chính mình mất đi bản chất gốc.

– Trích dẫn gián tiếp là sử dụng ý tưởng, kết quả, hoặc ý của một vấn đề để diễn tả lại theo cách viết của mình nhưng phải đảm bảo đúng nội dung của bản gốc. Đây là cách trích dẫn được khuyến khích sử dụng trong nghiên cứu khoa học. Khi trích dẫn theo cách này cần cẩn trọng và chính xác để tránh diễn dịch sai, đảm bảo trung thực với nội dung của bài gốc. Cần trích dẫn tài liệu ngay cuối nội dung trích dẫn.

– Trích dẫn thứ cấp là khi người viết muốn trích dẫn một thông tin qua trích dẫn trong một tài liệu của tác giả khác. Ví dụ khi người viết muốn trích dẫn một thông tin có nguồn gốc từ tác giả A, nhưng không tìm được trực tiếp bản gốc tác giả A mà thông qua một tài liệu của tác giả B. Khi trích dẫn theo cách này không liệt kê tài liệu trích dẫn của tác giả A trong danh mục tài liệu tham khảo. Lưu ý: Một tài liệu có yêu cầu khoa học càng cao thì càng hạn chế trích dẫn thứ cấp mà phải tiếp cận càng nhiều tài liệu gốc càng tốt.

Các nguyên tắc trích dẫn tài liệu tham khảo.

–     Không ghi học hàm, học vị, địa vị xã hội của tác giả khi trích dẫn trong bài viết và trong danh sách tài liệu tham khảo.

–     Tài liệu được trích dẫn trong bài viết phải có trong danh mục tài liệu tham khảo và ngược lại.

–     Không trích dẫn tài liệu mà người viết chưa đọc. Chỉ trích dẫn khi người viết phải có tài liệu đó trong tay và đã đọc tài liệu đó. Không nên trích dẫn những chi tiết nhỏ, ý kiến cá nhân, kinh nghiệm chủ quan hoặc những kiến thức đã trở nên phổ thông.

–     Khi một thông tin có nhiều người nói đến thì nên trích dẫn những nghiên cứu/ bài báo có chất lượng tốt nhất.

3. Xây dựng và cách trình bày danh mục tài liệu tham khảo

–     Với TLTK tiếng Việt sắp xếp tài liệu theo vần ABC theo thứ tự Tên của tác giả, với các TLTK tiếng nước ngoài sắp xếp tài liệu theo vần ABC theo thứ tự Họ của tác giả.

–     Nếu có cả tài liệu tiếng Việt và tiếng Nước ngoài thì sắp xếp riêng theo từng ngôn ngữ (Việt, Anh, Pháp, Đức, Nga, Trung, Nhật…)

–     Một tác giả viết nhiều sách: Năm xuất bản trước viết trước, năm xuất bản sau viết sau.

–     Tên bài giảng, bài luận văn, bài viết trong tạp chí, bài trích hay bài báo … viết chữ đứng; Tên sách, tên tạp chí thì chữ nghiêng.

–     Tài liệu không có tên tác giả thì xếp theo thứ tự ABC của tên cơ quan ban hành.

4. Ví dụ cụ thể về cách trình bày danh mục tài liệu tham khảo.

4.1. TLTK là sách, là giáo trình giảng dạy: Thứ tự, Tên tác giả (năm), “Tên bài trích”, Tên sách, Tên nhà xuất bản, Tập mấy, Số mấy, Trang mấy hay trang mấy đến trang mấy. Ví dụ:

Tiếng Việt

1. Lê Vũ Anh (1997). Các nguyên lý cơ bản của dịch tễ học. Nhà xuất bản y học Hà nội, tr. 47-139.
2. Bộ Y tế (2003), Tiêu chuẩn vệ sinh lao động, Nhà xuất bản y học Hà Nội, tr. 17-30.
3. Nguyễn Hữu Đống, Đào Thanh Bằng, Lâm Quang Dụ, Phan Đức Trực (1997), Đột biến – Cơ sở lý luận và ứng dụng, NXB Nông nghiệp, Hà Nội.
4. Nguyễn Hữu Kỳ (2006), “Tâm thần phân liệt”, Giáo trình sau đại học môn tâm thần, Đại học Y khoa Huế, tr. 1-62.
5. Đào Văn Phan (2006), “Trách nhiệm của người nghiên cứu y sinh học”, Đạo đức trong nghiên cứu y sinh học, Nhà xuất bản Y học Hà Nội, tr. 64-74.
6. Nguyễn Việt (1999), “Bệnh tâm thần phân liệt, các rối loạn phân liệt và hoang tưởng”, Phân loại bệnh quốc tế lần thứ 10 về các rối loạn tâm thần và hành vi, WHO Geneva 1992, Viện sức khỏe tâm thần – Bệnh viện Tâm thần Trung ương I, tr. 50-79.

Tiếng Nước ngoài

1. Anderson J.E (1985), “The Relative Inefficiency of Quota. The Cheese Case”, American Economic Review, Volume 75, number 1, pp.78-90.
2. Borkakati R.P., Virmani S.S (1997), “Genetics of themosensitive genic male sterility in Rice”, Euphytica, Volume 88, pp. 1-7.
3. Buolding K.E. (1955), “Economics Analysis”, Hamish Hamilton, London.
4. Burton G.W. (1988), “Cytoplasmic male-sterility in pearl millet (penni-setum glaucum L.)”, Agronomic Journal 50, pp. 230-231.
5. Central Statistical Organisation (1995), Statistical Year Book, Beijing.
6. FAO (1971), Agricultural Commodity Projections (1970-1980), Volume II. Rome.
7. Institute of Economics (1988), “Analysis of Expenditure Pattern of Urban Households in Vietnam”, Departement of Economics, Economic Research Report, Hanoi.
8. Reyes AC (1986), “Fundamentals of Epidemiology”, In: Phoon WO, Chen PCy, editors. Textbook of Community Medicine in South-East Asia. Singapore: John Wiley & Sons, pp. 13-23.
9. Ueda K.A (1980), “Demographic Guide to Asian Population”, South-East Asian Medical Information Center, Tokyo, pp 50-68.
10. World Health Organization (1984), “Toxicological Evaluation of Certain Food Additives and Food Contaminants”, Geneva: WHO Tech, Rep.Ser.No.710, pp. 66-75.

4.2. TLTK là đề tài nghiên cứu khoa học, luận văn hay luận án: Thứ tự, Tên tác giả, (năm), Tên đề tài/ luận văn/ luận án, Loại nghiên cứu, Trường nào.

1. Nguyễn Thị Gấm (1996), Phát hiện và đánh giá một số dòng bất dục đực cảm ứng nhiệt độ, Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp, Viện Khoa học kỹ thuật Nông nghiệp Việt Nam, Hà Nội.
2. Võ Thị Kim Huệ (2000), Nghiên cứu chẩn đoán và điều trị bệnh xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn ở trẻ em, Luận án Tiến sĩ y học, Đại học Y dược TP. Hồ Chí Minh.
3. Phạm Thị Nụ (2006), đánh giá tình hình quản lý điều trị bệnh tâm thần phân liệt của 3 xã huyện nông cống tỉnh Thanh Hóa, Luận án chuyên khoa I, Đại học Y Hà Nội.
4. Kiều Mai Phương (1998), Khảo sát thực trạng ô nhiễm vi khuẩn thức ăn đường phố tại các cửa hàng ăn dọc quốc lộ 1A thuộc huyện Tiên Sơn, Bắc Ninh, Luận văn thạc sỹ Y tế công cộng, Đại học Y tế công cộng.
5. Lê Thị Hải Yến (2008), Nghiên cứu những biến chứng thường  gặp trong  bệnh tim bẩm sinh ở trẻ em điều trị tại khoa Nhi Bệnh viện Trung ương Huế, Luận văn Thạc sỹ y học, Đại học Y dược Huế.

4.3. TLTK là tạp chí: Thứ tự, Tên tác giả, (năm), “Tên bài báo”, Tên tạp chí, Ngày tháng năm, Tập, số, Trang mấy hay trang mấy đến trang mấy.

Tiếng Việt.

1. Quách Ngọc Ân (1992), “Nhìn lại hai năm phát triển lúa lai”, Di truyền học ứng dụng, Tập 98, số 1, tr. 10-16.
2. Nguyễn Trọng Bài, Võ Văn Thắng (2011), “Các yếu tố liên quan đến viêm nhiễm đường sinh dục dưới ở phụ nữ 18-49 tuổi có chồng tại huyện Thới Bình, tỉnh Cà Mau”, Tạp chí Y học dự phòng, Tập 121, số 3, tr.15-19.
3. Thế Khanh, Phan Tiến Sỹ và CS (2010), “Đánh giá hiện trạng hệ thống chăm sóc sức khỏe tâm thần các tỉnh, thành phố phía Nam”, Kỷ yếu công trình nghiên cứu khoa học Bệnh viện tâm thần Trung ương II, Biên Hòa, tr 210–215.
4. Khương Văn Duy, Nguyễn Hoà Bình, Ðỗ Thị Nhàn và Ðặng Thị Phương Loan (2001). “Kết quả đánh giá tình hình suy dinh dưỡng theo cân nặng và chiều cao tại hai huyện Đông Sơn và Nga Sơn, tỉnh Thanh Hoá”, Tạp chí Y học Thực hành, Số 10, tr. 9-26.
5. Nghị Trần Viết Nghị (2010), “Xây dựng chiến lược sức khỏe tâm thần ở nước ta”, Nội san tâm thần học, Hà Nội
6. Nguyễn Duy Sinh (2003), “Xạ trị sau mổ ung thư trực tràng”, Kỷ yếu Hội nghị khoa học công nghệ tuổi trẻ Đại học Y dược lần thứ 18, ngày 18 tháng 12 năm 2003, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam. 
7. Nguyễn Viết Thiêm, Trần Viết Nghị (2001), “Sức khỏe tâm thần trong nền kinh tế thị trường”, Nội san tâm thần học, Hà Nội.
8. Nguyễn Thị Minh Thuỷ (2004), “Thực trạng phục hồi chức năng vận động cho người bại não tại tỉnh Hà Tây”, Tạp chí Y học Thực hành, Tập 1, số 471, tr. 23-25.
9. Võ Đoàn Trung, Phạm Ngọc Hoa, Trần Thị Mai Thùy (2020), “Giá trị của cộng hưởng từ 3 Tesla trong chẩn đoán rách sụn viền khớp vai”, Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh, Tập 24, số 2, tr. 65-70.

Tiếng Nước ngoài.

1. Harrison JJ, Wang J, Cervenko J, et al (2012), “Pilot study of a pharmaceutical care intervention in an outpatient lung transplant clinic”, Clin Transplant, Volume 26, pp. 149-157.
2. Huang W, Lee SL, Lu LX (2009), “Mechanistic approaches to predicting oral drug absorption”, AAPS J, Volume 11, Page 217-224.
3. Kishimoto T, Suyama A, Igarashi A, et al (2001), “Angiotensinogen gene variation and hypertention in a cohort study in Japan”, J Epidemiol, Volume 11, number 3, pp. 110-115.
4. Mundle G, Ackermann K, Steinle D, Mann K. (1999), “Influence of age, alcohol consumption and abstinence on the sensitivity of CDT, GGT and MCV”, Alcohol and Alcoholism, Volume 34, number 5, pp. 760-766.
5. Ong TC, Sothy SP (1986), “Exercise and cardiorespiratory fitness”, Ergonomics, Volume 29, pp. 80-273.

4.4. TLTK là bài báo cáo tại hội thảo/hội nghị: Tác giả (năm xuất bản hoặc năm diễn ra Hội thảo/hội nghị), “Tên bài”, Tên Hội thảo/hội nghị, Ngày tháng năm diễn ra Hội thảo/hội nghị, Địa điểm diễn ra Hội thảo/hội nghị.

Tiếng Việt.

1. Bộ Nông nghiệp & PTNT (1996), “Báo cáo tổng kết 5 năm (1992-1996) phát triển lúa lai”, Hội nghị tổng kết công tác nông nghiệp giai đoạn 1992-1996, ngày … tháng … năm 1997, Hà Nội.
2. Bộ y tế (2020), “Báo cáo kết quả công tác phòng, chống HIV/AIDS năm 2019 và nhiệm vụ trọng tâm năm 2020”, Hội nghị tổng kết công tác phòng, chống HIV/AIDS 2019, Báo cáo số 45/BC-BYT ngày 15 tháng 01 năm 2020, Hà Nội.
3. Nguyễn Duy Sinh (2003), “Xạ trị sau mổ ung thư trực tràng”, Kỷ yếu Hội nghị khoa học công nghệ tuổi trẻ Đại học Y dược lần thứ 18, Ngày 18 tháng 12 năm 2003, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam.
4. Nguyễn Kim Việt (2015), “Phát triển nguồn nhân lực cho chăm sóc sức tâm thần tại Việt Nam”, Hội nghị triển khai Chương trình mục tiêu Quốc gia về Y tế Dự án Bảo vệ sức khỏe tâm thần cộng đồng và trẻ em, ngày … tháng … năm 2015, Đà Nẵng.

Tiếng Nước ngoài.

1. Kimura J, Shibasaki H, (1995), “Recent advances in clinical neurophysiology”, Proceedings of the 10th International Congress of EMG and Clinical Neurophysiology, 1995 Oct 15-19, Kyoto, Japan. Amsterdam: Elsevier.

4.5. TLTK là văn bản pháp quy: Thứ tự, Cơ quan ban hành (năm), Loại văn bản số hiệu văn bản, Nội dung văn bản, Ngày ban hành văn bản, Địa danh

1. Bộ Tài chính (2007), Thông tư số 44/2007/BTC hướng dẫn định mức xây dựng và phân bổ dự toán kinh phí đối với dự án khoa học và công nghệ có sử dụng ngân sách nhà nước, ngày 07 tháng 5 năm 2007, Hà Nội.
2. Bộ Y tế – Bộ Tài chính (2013), Thông tư liên tịch số 113/2013/TTLT–BYT–BTC quy định quản lý và sử dụng kinh phí thực hiện Chương trình quốc gia Y tế giai đoạn 2012 – 2015, ngày 15 tháng 8 năm 2013, Hà Nội.
3. Bộ Y tế (2011), Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh sốt xuất huyết Dengue, Quyết định số 458/QĐ-BYT ngày 16 tháng 02 năm 2011, Hà Nội.
4. Bộ Y tế (2021), Quyết định số 5968/QĐ-BYT hướng dẫn điều trị và chăm sóc HIV/AIDS, ngày 31 tháng 12 năm 2021., Hà Nội.

4.6. TLTK là bài báo giấy: Tác giả (năm), “Tên bài”, Tên Báo, Ngày tháng năm xuất bản.

1. Vũ Bích (2025), “Vitamin tổng hợp nên uống với liều lượng ra sao?”, Báo Sức khỏe đời sống, ngày 13 tháng 02 năm 2025.

2. Dương Liễu (2025), “Thực hư ‘thần dược lọc máu’ ngừa ung thư, đột quỵ”, Báo tuổi trẻ, ngày 21 tháng 02 năm 2025.

4.7. TLTK được truy cập từ Internet hoặc báo điện tử: Tác giả (năm), Tên bài báo [Internet], Tên tạp chí điện tử [số tạp chí điện tử], [Ngày trích dẫn], Lấy từ: URL: địa chỉ internet.

Tiếng Việt.

1. Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh (2023), Bệnh tâm thần phân liệt: triệu chứng, nguyên nhân và cách chữa trị, Tâm Anh Hospital, [trích dẫn ngày 20/02/2025], Lấy từ : URL: https://tamanhhospital.vn/tam-than-phan-liet/

2. Đại học y dược TP. HCM (2022), Qui định trích dẫn tài liệu tham khảo áp dụng từ 01/6/2022, Đại học y dược TP. HCM, [trích dẫn ngày 20/02/2025], Lấy từ: URL: https://ump.edu.vn/tuyen-sinh-dao-tao/sau-dai-hoc/tien-si/bieu-mau/qui-dinh-trich-dan-tai-lieu-tham-khao-ap-dung-tu-0162022/3910/

3. Hiếu Trung Hiếu (2004), Những thách thức trong phòng, chống bệnh lao, [trích dẫn ngày 15/4/2004], Lấy từ: URL: http://www.nhandan.com.vn

4. Trang Thu Trang (2004), Chấn thương đầu có liên quan tới bệnh trầm cảm, Tuần tin tức Y Dược, [trích dẫn ngày 15/7/2004], Lấy từ: URL: http://khoahoc.vnn.vn/yduoc/

Tiếng Nước ngoài.

1. Morse SS (1995), Factors in the emergence of infectious disease, Emerg Infect Dis [serial online], [cited 1999 Dec 25], Available from: URL: http://www/cdc/gov/ncidoc/EID/eid.htm

2. National Organization for Rare Diseases (1999), [cited 1999 Aug 21], Available from: URL: http://www.rarediseases.org  (Áp dụng trường hợp không có tác giả).

 Chúng tôi cố gắng đưa ra rất nhiều ví dụ để các bạn tiện bề tham khảo. Rất mong bài viết này sẽ giúp cho chúng ta cùng thống nhất cách viết TLTK trong các đề tài NCKH áp dụng tại Bệnh viện Tâm thần, Bình Định./.

Bài 6. Cách viết danh mục TLTK – DSCKI. Hương